خبرگزاری حوزه / در نظام علّی – معلولی هر کنشی واکنشی در پی دارد؛ یعنی هر عملی اثری دارد که آن اثر نوعی عکس العمل به دنبال دارد. یک اثری وجودی در نهاد جان و جهان که اثر در جان واکنش جان را در پی دارد ( از احساسات مثبت و منفی گرفته تا باورها و تصمیم‌های درست و نادرست) و اثر در جهان واکنش جهانبان و جهانیان را به دنبال دارد (از برخورد مثبت و منفی مردم و طبیعت گرفته تا لطف و عذاب خدا در دنیا و عقبا).
بر این اساس هر چه در زندگی انسان هست و نیست و برای وی رخ می‌دهد و نمی‌دهد ساخته و پرداخته کردار خود اوست. خدا به هر انچه که خود او انجام داده اثر وجودی بخشیده و می‌بخشد و آن را در نهاد جان و جهان ایجاد کرده و می‌کند. یعنی هر چه برای انسان از خیر و شر اتفاق می‌افتد، اثر وجودی رفتارهای پیشین خود اوست.
پس هر آنچه که انسان امروز و فردا انجام می‌دهد و خواهد داد واکنش همان چیزیست که دیروز انجام داده و آن را خواسته و اراده کرده است. اگر در زمان دیرین تصمیم درستی گرفته و رفتار درستی داشته برای آینده بستر و محیطی مناسب برای انجام رفتار درست فراهم می‌سازد که می‌تواند به راحتی از اثر شیرینش بهره بگیرد و علاوه بر بازخورد مثبت در تصمیم و رفتار امروز وی، واکنش مثبت دیگران را هم می‌بیند.
اگر در زمان دیرین تصمیم نادرستی گرفته و رفتار نادرستی انجام داده امروز هم بستر و محیطی نامناسب برای انجام رفتار درست خواهد داشت و از اثر تلخش متاثر گردد و برای دفع آن اثر به رنج بیافتد و علاوه بر بازخورد منفی در تصمیم و رفتار امروز وی، واکنش منفی دیگران را هم می‌بیند. شیرینی و تلخی زندگی امروز وی اثر رفتار خوب و بد دیروز اوست.
به تعبیری هر رفتاری یک اثر وجودی در جهان می‌گذارد و در زمانه می‌چرخد و می‌گردد تا در یک وقت مناسب به صورت یک رخ داد بر آدمی وارد شود، چه رخ داد شیرین و چه رخداد تلخ. این رخداد نیز حاصل واکنش جهان و جهانیان به رفتار خوب و بد اوست. پس کنش‌های پیشین وی نه تنها زمینه حصول واکنش های پسین دیگران را فراهم می‌سازد که کنش‌ها پسین وی را نیز جهت می‌دهد و بر آن اثر می‌گذارد. البته آدمی هر واکنشی در برابر آن واکنش‌ها نشان دهد خود اثر دیگری دارد که بعدها واکنش دیگری از جان و جهان را در پی خواهد داشت. در فرهنگ دینی به واکنش‌های تلخ مکافات عمل گویند. اینجاست که مهر بوزر تا مهر ببینی. اینجاست که روشن می‌شود که پول حرام آتش به خانه و خانواده می‌کشد. اینجاست که ظلم کنی ظلم بینی. اینجاست که رابطه خود با خدا را درست کن تا رابطه ات با خلق خدا درست شود.
چون انسان‌های غیر معصوم در کشاکش زندگی چه بسا رفتارهای بدی داشتند و گناهانی مرتکب شدند و بر اساس قاعده « هر کنشی، واکنشی در پی دارد »، خواه و ناخواه روزی و روزگاری اثر آن رفتارهای بد به خودشان برمی‌گردد، پس همواره باید بر سجاده نیاز بنشینند و دست به دعا بردارند و دست به دامن اهل بیت به خصوص امام حسین علیه‌السلام شوند که آثار سوء آن گناهان را برگردانند و یا از بین ببرند و وی را نجات دهند از آثار زیان‌بار غفلت‌ها و جهالت‌های رفتاری پیشین… پس باید شتابان به در خانه امام حسین علیه‌السلام رفت تا حضرت نظر لطفی به ما کنند و سایۀ شوم گناهان پیشین را از سر ما دور سازند.
حجت‌الاسلام علی فضلی عضو هیأت علمی گروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
